अधिवक्ता गंगा दहाल –
अन्य ब्यक्तिको सम्पत्ति उपभोग,बिगार्न वा प्राप्त गर्न नपाउनेः १) कसैले पनि अन्य ब्यक्तिको सम्पत्ति निजको मन्जुरी बिना उपभोग गर्न पाउने छैब।
२) कसैले पनि अन्य ब्यक्तिको बाटो वा निकास बन्द गरी, आफ्नो जग्गाको साँधमा कुनै काम वा निर्माण गरी वा अन्य कुनै पनि तवरले कुनै ब्यक्तिको सम्पत्ति बिगार्न पाउने छैन ।
३) कसैले अन्य ब्यक्तिको सम्पत्ति निजको मन्जुरी बिना प्राप्त गर्न सक्ने छैन ।
४) कसैले पनि कानुन बमोजिम बाहेक कुनै ब्यक्तिको मन्जुरी नलिई निजको घर कम्पाउण्डमा प्रवेश गर्न पाउने छैन ।
सम्पत्ति अनतिक्रम्य हुनेः १) कसैले पनि अन्य ब्यक्तिको सम्पत्ति च्यापी , मिची वा कुनै तवरले खिचोला वा अतिक्रमण गर्न हुदैन ।
२) उपदफा १ बमोजिमको कुनै काम गरि कसैले अन्य ब्यक्तिको सम्पत्ति आफ्नो कब्जामा लिएमा निजले त्यस्तो सम्पत्ति खिचोला वा अतिक्रमण गरेको मानिनेछ ।
सुरक्षात्मक उपाय अपनाउनु पर्ने ः कुनै ब्यक्तिले आफ्नो घर वा जग्गामा कुनै काम गर्दा सँधियारको घर वा जग्गा वा सँधियारलाई कुनै किसिमले हानी,नोक्सानी नहुने वा असर नपर्ने गरी सुरक्षात्मक उपाय अपनाउनु पर्नेछ ।
तर कुनै सँधियारले ब्यावसाहिक कारोबार गरेकोमा बाहेक आफ्नो घर वा जग्गाको उपभोग र प्रयोग गर्दा आएको वा निस्केको सामान्य प्रकृतिको ग्यास, गन्ध,धुवाँ वा आवाज जस्ता कुराले घर वा जग्गालाई हानी, नोक्सानी पारेको वा असर पारेको मानिने छैन ।
सहमति नलिई अर्काको जग्गामा घर बनाउन नहुने ः १) कसैले पनि स्वामित्व वालाको लिखित सहमति नलिई निजको जग्गामा घर बनाउन सक्ने छैन ।
२) कसैले स्वामित्ववालाको लिखत सहमति नलिई निजको जग्गामा घर बनाएमा जग्गा धनिले चाहेमा त्यस्तो घरको बजार मूल्यको पच्चीस प्रतिशत सम्म कम मूल्यमा त्यस्तो घर खरिद गर्न पाउने छ।
३) उपदफा (२) बमोजिम जग्गा धनिले त्यस्तो घर खरिद गरि नलिएमा घर धनिले स्वामित्ववालाको मन्जुर भएमा त्यस्तो घर भएको जग्गाको बजार मूल्यको पच्चीस प्रतिशतसम्म मूल्य थप गरि त्यस्तो जग्गा खरिद गर्न सक्नेछ ।
४) उपदफा (२) वा (३) बमोजिम घर वा जग्गा खरिद बिक्री गरि लिन दिन दुबै पक्ष मन्जुरी नभएमा घर बनाउनेले त्यस्तो घर बनाएको मितिले ३ महिना भित्र घर भत्काई आफ्नो मालसामान लैजानु पर्नेछ ।
५) उपदफा (४) बमोजिमको अवधिभित्र घर नभत्काएमा त्यस्तो घर जग्गा धनिको हुनेछ ।
झ्याल राख्दा जग्गा छोड्नु पर्ने ः कुनै ब्यक्ति वा सरकारी निकायले सँधियारको जग्गा तर्फ झ्याल वा ढोका राखी घर बनाउनु पर्ने भएमा सम्बन्धित निकायले तोकेको मापदण्ड बमोजिमको जग्गा छोड्नु पर्नेछ ।
घर वा बलेसीको पानी झार्न नपाउने ः १) कसैले पनि आफ्नो घर वा बलेसिबाट अर्काको घर, जग्गा वा सार्वजनिक बाटोमा पानी झार्न पाउने छैन ।
२) कसैले आफ्नो जग्गामा सेफ्टी ट्याङ्की बनाउनु परेमा सँधियारको जग्गा तर्फ सँधियारको स्वीकृति भएकोमा बाहेक कम्तीमा सम्बन्धित् निकायले तोकेको मापदण्ड बमोजिमको जग्गा छोड्नु पर्नेछ । इनार वा कुवा खन्दा जग्गा छोड्नु पर्ने ः कसैले आफ्नो जग्गामा इनार वा कुवा खन्दा सँधियारको जग्गाबाट कम्तिमा एक मिटर दुरि कायम हुने गरी जग्गा छोड्नु पर्नेछ ।
असर पर्ने गरि रूख बिरूवा लगाउन नहुने ः (१ ) कसैले पनि रूख वा बिरूवा लगाउँदा अन्य ब्यक्तिको घर जग्गा वा कुनै सम्पत्तिलाई असर पर्ने गरि लगाउनु हुँदैन ।
(२) कुनै ब्यक्तिले आफ्नो जग्गामा लगाएको रूख वा बिरूवाले अन्य ब्यक्तिको घर जग्गा वा अन्य सम्पत्तिमा फैलिई असर पुर्याएमा त्यस्तो रूख वा बिरूवा लगाउने ब्यक्तिले त्यस्तो ब्यक्तिको घ,जग्गा वा सम्पत्ति नोक्सान नहुने गरि अरूलाई असर पर्ने रूख वा बिरूवाको हाँगो वा जरा काट्नु पर्नेछ ।
(३) उपदफा (२) बमोजिम रूख वा बिरूवा लगाउने ब्यक्तिले रूख वा बिरूवाको हाँगो वा जरा नकाटेमा त्यसबाट असर पर्ने ब्यक्तिले त्यस्ता रूख वा बिरूवाको हाँगो वा जरा आफैले काट्न सक्नेछ ।
क्षतिपुर्ती भराई लिन सक्ने ः कसैले यस परिच्छेद बमोजिम गरेको काम कारबाहीबाट कुनै ब्यक्तिलाई क्षति हुन गएमा क्षतिबाट मर्का पर्ने ब्यक्तिले त्यस्तो काम गर्ने ब्यक्तिबाट मनासिब क्षतिपूर्ति भराई लिन सक्नेछ ।
हदम्याद ः– यस परिच्छेद बमोजिम भए गरेको कान कारबाहीबाट मर्का पर्ने ब्यक्तिले त्यस्तो काम कारबाही भए गरेको थाहा पाएको मितिले छ महिना भित्र नालिस गर्न सक्नेछ ।
