Advertisement Banner
Advertisement Banner

११ मंगलबार, मंसिर २०८१23rd July 2024, 10:09:55 am

सम्बन्ध विच्छेदसम्बन्धि कानुनी व्यवस्था

०४ सोमबार , आश्विन २०७८३ बर्ष अगाडि

अधिवक्ता गंगा दहाल –
दुबैको मन्जुरीले सम्बन्ध बिच्छेद गर्न सक्ने ः पति पत्नी दुबैले चाहेमा जहिले सुकै पनि पति पत्नीको सम्बन्ध बिच्छेद गर्न सक्नेछन् । 
पति पत्नीको सम्बन्ध बिवाह द्वारा कायम हुन्छ । यस्ले महिला र पुरूषको दुई आत्मालाई जोड्ने काम गर्दछ। यदि बैवाहिक सम्बन्ध कायम राख्न नचाहेमा पति र पत्नीले सो सम्बन्धलाई बिच्छेद गर्न सक्दछन् ।
पतिले सम्बन्ध बिच्छेद गर्न सक्ने ः पतिले देहायका कुनै अवस्थामा पत्नीको मन्जुरी नभए पनि सम्बन्ध बिच्छेद गर्न सक्नेछ छ ः– 
(क) कानुन बमोजिम अंश लिई वा मानो छुट्टिई पति पत्नी भिन्न बसेको अवस्थामा बाहेक पत्निले पतिको मन्जुरी नलिई लगातार तीन वर्ष वा सो भन्दा बढी अलग बसेमा,
(ख) पत्नीले पतिलाई खान लाउन नदिएमा वा घरबाट निकाला गरिदिएमा,
(ग) पत्निले पतिको अङ्ग भङ्ग हुने वा अरू कुनै ठूलो शारीरिक मानसिक कष्ट हुने किसिमको कुनै काम वा जाल प्रपन्छ गरेमा,
(घ) पत्नीले अन्य पुरूषसंग यौन सम्बन्ध राखेको ठहरेमा ।
पत्नीले सम्बन्ध विच्छेद गर्न सक्ने ः पत्नीले देहायका कुनै अवस्थामा पतिको मन्जुरी नभए पनि सम्बन्ध बिच्छेद गर्न सक्नेछिन् ः–
(क) कानुन बमोजिम अंश लिई वा मानो छुट्टीई पति पत्नी भिन्न बसेको अवस्थामा बाहेक पतिले पत्नीको मन्जुरी नलिई लगातार तीन बर्ष वा सो भन्दा बढी समय देखी अलग बसेमा,
(ख ) पतिले पत्नीलाई खान लगाउन नदिएमा वा घरबाट निकाला गरिदिएमा,
(ग) पतिले पत्नीको अङ्ग भङ्ग हुने वा अरू कुनै ठूलो शारीरिक वा मानसिक कष्ट हुने किसिमको कुनै काम वा जाल प्रपन्छ गरेमा,
(घ ) पतिले अर्को बिबाह गरेमा ,
(ङ ) पतिले अन्य महिलासँग यौन सम्बन्ध राखेको ठहरेमा,
(च) पतिले पत्नीलाई जवर्जस्ती करणी गरेको ठहरेमा,
सम्बन्ध बिच्छेदको लागी निवेदन दिनु पर्ने ः
सम्बन्ध बिच्छेद गर्न चाहने पति वा पत्नीले अदालतमा निवेदन दिनु पर्नेछ ।
पति पत्नीको मेलमिलाप गराउनु पर्ने ः सम्बन्ध बिच्छेदको लागि निवेदन परेमा अदालतले दुबै पक्षलाई भरसक सम्झाई बुझाई मेलमिलाप गराउनु पर्नेछ।
सम्बन्ध बिच्छेद गरिदिनु पर्ने ः
सम्झाउँदा बुझाउंँदा पनि पति पत्नी बिछ मेलमिलाप गराउन नसकेमा र बिबाह कायम राख्नु  भन्दा सम्बन्ध बिच्छेद हुन उपयुक्त देखेमा अदालतले निजहरूको सम्बन्ध बिच्छेद गरिदिनु पर्नेछ ।
पति र पत्नी बिछ मेलमिलाप गराउन अदालतले स्म्झाउँदा बुझाउँदा पनि पति र पत्नीले मन्जुर नगरेमा निवेदन परेको एक बर्षपछि अदालतले सम्बन्ध बिच्छेद गराई दिन पर्नेछ ।
सम्बन्ध बिच्छेद गर्नु अघि अंशबण्डा गर्नु पर्ने ः  १) पतिको कारणबाट पति पत्नी बिच सम्बन्ध बिच्छेद हुने अवस्थामा पत्नीले माग गरेमा सम्बन्धित अदालतले सम्बन्ध बिच्छेद गर्नु अघि पति पत्नी बीच अंशबण्डा गर्न लगाउनु पर्ने छ ।
(२) पत्नीले सम्बन्ध बिच्छेदको लागि निवेदन गरेकोमा उपदफा (१) को प्रयोजनको लागी पतिको कारणबाट सम्बन्ध बिच्छेद हुने अवस्था भएको मानिने ।
(३) सगोलको सम्पत्ति पति पत्नी दुबैको नाममा वा पति पत्नीमध्ये कुनै एकको नाममा रहेछ भने सम्बन्ध बिच्छेद हुनु अघि निजहरू बीच कानुन बमोजिम त्यस्तो सम्पत्तिको अंशबण्डा गर्नुपर्नेछ ।
(४)  सम्बन्ध बिच्छेद हुने पतिले नै बाबु वा अन्य अंशियारबाट अंश लिई नसकेको भए अदालतले दुबै पक्षबाट अंशियार खुलाउन लगाई अंशबण्डा गर्ने अन्य अंशियार भएमा त्यस्ता अंशियारलाई समेत बुझ्नुपर्ने भए बुझी निजहरूबाट अंशको फाँटवारी माग गरी पति पत्नीको अंश छुट्याई अंश बण्डा गराई दिनु पर्नेछ ।
(५) उपदफा (१), (३) वा (४) बमोजिम अंशबण्डा गर्दा लामो समय लाग्ने देखिएमा अदालतले पति पत्नी बीच सम्बन्ध बिच्छेद गरि अंशबण्डा नभएसम्मको लागी पतिको सम्पत्ति र आयास्थाको आधारमा पतिबाट पत्नीलाई मासिक खर्च भराई दिन सक्नेछ । अंशबण्डा नहुदै महिलाले अर्को बिबाह गरेमा अंश पाउने छैन ।
एकमुष्ट रकम वा खर्च भराई दिन सक्ने ः
– सम्बन्ध बिच्छेद हुने अंस नलिई पतिसँग एकमुष्ट रकम वा वार्षिक वा मासिक रकम वा खर्च लिन चाहेमा अदालतले पतिको सम्पत्ति वा आम्दानीको आधारमा एकमुष्ट रकम दिलाई दिन वा वार्षिक वा मासिक रूपमा रकम वा खर्च भराई दिन सक्नेछ ।
– पत्नीले अर्को बिवाह गरेमा खर्च दिनु पर्ने छैन ।
सहमति बमोजिम हुने– 
पति पत्नी बीच सम्बन्ध बिच्छेद हुँदा पत्नीले पाउने अंश वा खर्चको सम्बन्धमा पती पत्नी बीच कुनै लिखत सहमती भएकोमा सोही बमोजिम हुनेछ ।तर नावालकको हित बिपरित हुने गरि कुनै सहमती गर्न सकिने छैन ।
अघिल्लो सन्तान वा पतिले सम्पत्ति पाउने 
सम्बन्ध विच्छेद गरेकी महिलाको मृत्यु भएमा निजको सम्पत्ति निजका छोरा, छोरी भए त्यस्ता छोरा छोरिले र छोरा,छोरी नभए पूर्व पतिवाट पाएको सम्पत्ति त्यस्ता पतिले र अन्य सम्पत्ति  माइतीपट्टिका हकवालाले पाउनेछन् ।
हदम्याद ः सम्बन्ध विच्छेदका लागी मर्का पर्ने ब्यक्तिले मुद्दा गर्नु पर्ने कारण उत्पन्न भएको मितिले वा थाहा पाएको मितिले तीन महिना भित्र नालिस गर्न सक्नेछ ।