✍️अलेक्जेन्डर दुगिन   -   -  -

ट्रम्प संयुक्त राज्य अमेरिका‍को सत्तामा आएपछि उनले गरेका कार्यहरू आश्चर्यजनक छन्। उनले सम्पूर्ण विश्व व्यवस्थाको संरचनालाई तीव्र र स्थिर रूपमा परिवर्तन गरिरहेका छन्। आफ्नो पहिलो कार्यकालमा, ट्रम्पले आवश्यक सुधारहरूको संकेत दिएका थिए। तर चार वर्ष सत्ता सञ्चालन गरेपछि र अर्को चार वर्ष कट्टर विपक्षमा बिताएपछि उनी एक विशिष्ट विचारधाराका साथ दृढ समर्थक बनेका छन्। उनको राष्ट्रपतिको पहिलो दुई हप्ताले प्रमाणित गर्दछ कि ट्रम्पले आफ्नो विचारधारा कुनै पनि मूल्य चुकाएर लागू गर्ने दृढ संकल्पित छन्।

त्यो विचारधारा के हो?

सबैभन्दा पहिलो र मुख्य कुरा, हामी यसको प्रमुख र परिभाषित गर्ने विशेषता स्थापना गर्नुपर्छ, ट्रम्प सबै तहमा, सबै क्षेत्रमा, र हरेक अर्थमा विश्वव्यापीकरण र उदारवादका दृढ तथा स्थिर विरोधी हुन्।

ट्रम्प विश्वव्यापीकरणको विरोध गर्छन् किनभने उनले कुनै पनि अन्तर्राष्ट्रिय संस्थाहरू (जस्तै संयुक्त राष्ट्रसंघ, विश्व स्वास्थ्य संगठन, युरोपियन युनियन आदि) स्वीकार्दैनन् र शास्त्रीय यथार्थवादका सिद्धान्तहरू अनुरूप सर्वोच्च सत्ता सार्वभौम राष्ट्र-राज्य हो भन्ने कुरामा विश्वास राख्छन्।राज्य भन्दा माथि कुनै पनि संस्था वा व्यक्ति छैन। यही भावनालाई उनले आफ्नो नारा “Make America Great Again” (MAGA) मार्फत व्यक्त गरेका छन्।

यस विचारअनुसार, संयुक्त राज्य अमेरिका मुख्य रूपमा एक महाशक्ति हो। जसले अन्तर्राष्ट्रिय मञ्चमा पूर्ण रूपमा एक स्वतन्त्र र संप्रभु शक्ति भएर कार्य गर्नुपर्छ। केवल आफ्ना लक्ष्यहरू प्राप्त गर्ने र आफ्ना मूल्य तथा स्वार्थको रक्षा गर्ने कुरामा केन्द्रित रहनुपर्छ। ट्रम्पको विचारधाराले कुनै पनि प्रकारको अन्तर्राष्ट्रियवाद वा “सार्वभौमिक मानव मूल्यहरू,” “विश्व लोकतन्त्र,” “मानव अधिकार” जस्ता अवधारणाहरूलाई अस्वीकार गर्छ।

उनका लागि सर्वोच्च प्राथमिकता अमेरिका र यसको समृद्धि हो। जो यस योजनासँग सहमत छन् ती मित्र वा सहयोगी हुन्। जो विरोध गर्छन्, ती शत्रु हुन्। अमेरिका आफ्नो समृद्धि बाहेक अन्य कुनै उद्देश्य राख्दैन र कुनै पनि सत्ता वा संस्था अमेरिकालाई के गर्नुपर्छ? कसरी व्यवहार गर्नुपर्छ? के विश्वास गर्नुपर्छ वा केको पूजा गर्नुपर्छ? भन्ने कुरा निर्धारण गर्न सक्दैन।

वैश्वीकरण उनको विपरीत तर्कमा आधारित छ: यसले यो मान्यता राख्छ कि अमेरिकाको भूमिका उदार लोकतन्त्रको रक्षक, प्रवर्द्धक र प्रायोजकको रूपमा हो। जसले अन्तर्राष्ट्रिय हित र उदार अतिवादी विचारधारालाई समर्थन गर्दछ। आफ्नै चासोको बलबुता वा आत्म-अस्वीकृतिको माध्यमबाट पनि। वैश्विकतावादीहरूले मानवताको दृष्टिकोणबाट सोच्दछन् भने ट्रम्प अमेरिकाको दृष्टिकोणबाट सोच्दछन्। यसले अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धको सिद्धान्तमा यथार्थवादी (जस्तै ट्रम्प) र उदारवादी (जस्तै बाइडेन, ओबामा, क्लिन्टन, र यहाँसम्म कि रिपब्लिकन जर्ज डब्ल्यू. बुश) बीचको मौलिक विरोधाभासलाई दर्शाउँछ।

ट्रम्पको विचारधारा मूलतः त्यस भौगोलिक र वैचारिक दिशासंग तीव्र असंगति राख्दछ, जसले १९८० को दशकदेखि अमेरिकामा प्रभुत्व जमाएर बसेका छन्। यो दिशा, जुन उदारवादी प्रगतिको आधारमा छ। यस विचारले यो प्रवर्द्धन गर्दछ कि व्यक्तिलाई सामाजिक सम्बन्ध र दायित्वबाट निरन्तर मुक्त गरिनु पर्छ भन्ने मान्यता राख्दछ। यहाँसम्म कि जैविक लिङ्ग र मानव प्रकृतिसँगको सम्बन्ध पनि विच्छेद गर्नुपर्ने (त्यसैले साइबोर्ग र पोष्टह्युमनिज्मका विषयवस्तुहरू) हुन्छ। वैश्विक राजनीति सन्दर्भमा यसले राष्ट्र-राज्यहरूको संक्रमणलाई एउटा एकीकृत संसार तर्फ ल्यायो, जुन एक वैश्विक सरकार अन्तर्गत हुनेछ। र यससँगै संप्रभुताको क्रमिक क्षय पनि भइरहेको थियो (जस्तो कि आधुनिक युरोपेली संघको मोडेल)।

ट्रम्पले उदारवादी विचारधारा र वैश्वीकरणको भू-राजनीतिलाई दृढतापूर्वक र निर्णायक रूपमा अस्वीकार गरे। उनले आफ्नो कार्यकालको पहिलो दुई हप्ताभित्र अत्यधिक ऊर्जाका साथ विश्व वास्तविकतालाई पुनःपरिभाषित गर्न थाले। जसले प्रायः सबै कुरामा ठुलो परिवर्तन ल्यायो।

यो स्पष्ट छ कि ट्रम्पले कस्तो प्रकारको संसार अस्वीकार गरे र हाल के विघटन गरिरहेका छन्? जुन संसार वैश्वीकतावादीहरूले परिकल्पना गरेर निर्माण गरेका थिए। यसको परिधि, विधिहरू र यसले प्राप्त गर्न खोजेको तार्किक परिणाम राम्ररी बुझिएको छ। तर, ट्रम्पले यस मार्गलाई अवरुद्ध गरे। जसका कारण उनका कार्यहरू प्रायः अपरिवर्तनीय बने।

अब, आउनुहोस्, ट्रम्पले यसको सट्टा निर्माण गर्न खोजिरहेको संसारलाई बुझ्ने प्रयास गरौँ।

यसलाई वर्णन गर्ने एउटा लोभलाग्दो तरिका बहुध्रुवीय विश्वको रूपमा गर्न सकिन्छ। यस्तो विश्व जहाँ कुनै एकल प्रभुत्वशाली वैचारिक वा भू-राजनीतिक शक्ति हुँदैन। यो दृष्टिकोण चीन, भारत, इस्लामी विश्व, अफ्रिका, र ल्याटिन अमेरिकाजस्ता प्रमुख सभ्यताहरूका महत्त्वाकांक्षासँग मेल खान्छ। जसले BRICS गठबन्धनमा एकता स्थापित गरेका छन्। यद्यपि ट्रम्पका सुधारहरूले वस्तुनिष्ठ रूपमा यो परिणाम निम्त्याउन सक्छन्। उनले यो दृष्टिकोणबाट परिस्थितिलाई हेरिरहेका जस्तो देखिँदैन। उनले सचेत रूपमा बहुध्रुवीयतलाई आत्मसात् गर्ने सम्भावना कम छ। यद्यपि उनका केही समर्थक, जस्तै मार्को रुबियो, यसलाई उदाउँदै गरेको यथार्थका रूपमा खुलेर स्वीकार गरेका छन्।

ट्रम्प नयाँ विश्व व्यवस्थालाई याल्टा प्रणाली र एकध्रुवीय भूमण्डलीकरणको क्षणबाट अन्तिम विच्छेदका रूपमा हेर्छन्। यही कारणले उनले संयुक्त राष्ट्र संघ (UN), विश्व स्वास्थ्य संगठन (WHO), USAID, र यहाँसम्म कि NATO जस्ता विगत असी वर्षदेखि जोडिएका अन्तर्राष्ट्रिय संस्थाहरू विघटन गर्ने प्रयास गरिरहेका छन्। ट्रम्पले संयुक्त राज्य अमेरिकालाई नयाँ साम्राज्यका रूपमा कल्पना गर्छन्। उनले आफूलाई अगस्टसको रूपमा तुलना गरेका छन, जसले पतनउन्मुख गणतन्त्रलाई समाप्त गरेका थिए। ग्रीनल्यान्ड, क्यानडा, पानामा नहर र यहाँसम्म कि मेक्सिको प्रति उनका महत्त्वाकांक्षाहरू यस साम्राज्यवादी दृष्टिकोणलाई प्रतिबिम्बित गर्छन्।

ट्रम्पका लागि, अमेरिका एउटा महान शक्ति हो। मानवताको सपनाको मूर्त रूप हो साथै यो भित्रमुखी रूपमा केन्द्रित छ—पहाडको टाकुरामा उज्यालोको रूपमा एक आकर्षक आदर्श पनि।  सबै राष्ट्रहरूले यसलाई सम्मान गर्छन् र डराउँछन्। कसैले यसलाई चुनौती दिने साहस गर्दैन, र यसले कसैप्रति कुनै ऋणबोध महसुस गराउदैन।  यो कुनै सार्वभौमिक दाता होइन, बरु विश्वको प्रमुख विषय हो। संयुक्त राज्य अमेरिका मानवजातिको प्रतिस्थापन होइन, तर यसको उत्कृष्ट र चयनित अंशको प्रतिनिधित्व गर्छ। तर, यसको उत्कृष्ट र चयनित अंशको प्रतिनिधित्व गर्छ—यो संसारको सबैभन्दा प्रभावकारी, सफल, सम्पन्न, स्वतन्त्र, र समृद्ध समाज हो। यसको हिस्सा बन्ने चाहना राख्नेले प्रयास गर्नुपर्छ।

यही कारण हो कि ट्रम्प अवैध आप्रवासीहरूलाई घृणा गर्छन्। अमेरिका अल्छी र अप्रशिक्षित मानिसहरूका लागि सामाजिक सहायता प्राप्त गर्ने सहज गन्तव्य होइन। अमेरिकी हुनु भनेको एक विशेषाधिकार र गौरवको प्रतीक हो। अरूले अमेरिकालाई टाढैबाट प्रशंसा गरून् वा आलोचना, त्यसले कुनै फरक पार्दैन। जो यसको विरुद्ध उभिन्छन्, तिनीहरूले यसको सेनाको सम्पूर्ण शक्तिको सामना गर्नुपर्नेछ।

ट्रम्प पश्चिमी आधिपत्यको पक्षपोषण गरिरहेका छैनन्। बरु प्रत्यक्ष अमेरिकी राष्ट्रिय आधिपत्यको वकालत गरिरहेका छन्। उनको दृष्टिकोण बहुध्रुवीयतालाई अस्वीकार गर्छ—यो उदारवादीहरू र विश्वव्यापीकरण समर्थकहरूका आधारभूत सिद्धान्तहरूभन्दा पूर्णतः भिन्न आधारमा निर्मित नयाँ एकध्रुवीय विश्वको परिकल्पना गर्दछ।

अमेरिकामा यसको अर्थ विश्वव्यापीकरण समर्थक उदारवादी अभिजात्य वर्गलाई नष्ट गर्नु हो, त्यो सम्भवतः कठोर शुद्धीकरणमार्फत। उत्पीड़न, दुर्व्यवहार र यहाँसम्म कि हत्या प्रयासको सामना गरिसकेपछि, ट्रम्पलाई थाहा छ कि उनका सुधारहरूको दायराले कुनै गल्तीको अवसर दिन सक्दैन। उनी पहिला प्रहार गर्छन् र आवश्यक परेमा आफ्ना आन्तरिक शत्रुहरूलाई व्यवस्थित रूपमा समाप्त गर्छन्। यो प्रक्रिया उनले पहिले नै सुरु गरिसकेका छन् र कुनै हालतमा रोक्ने छैनन्।

युरोप सम्बन्धमा, ट्रम्प सम्भवतः अत्यन्त नकारात्मक भावना राख्छन्। उनका निकट सहयोगी एलन मस्कले हालै “मेक युरोप ग्रेट अगेन” (MEGA) भन्ने नारा दिएका थिए। जसले युरो-वैश्वीकतावादी अभिजात्य वर्गको पतन तथा दक्षिणपन्थी जनप्रिय नेता वा युरो-ट्रम्पवादीहरूको उदयलाई संकेत गर्दछ। यद्यपि, ट्रम्प स्वयं “महान युरोप” मा विश्वास गर्दैनन् । किनभने त्यस्तो युरोप अमेरिकासँग प्रतिस्पर्धा गर्न सक्षम हुनेछ। साथै, जबसम्म यूरोपेली संघ (EU) वैश्वीकतावादी उदारवादी सञ्जालहरूको नियन्त्रणमा रहन्छ। जसलाई ट्रम्प स्वदेशमा उखेल्न खोजिरहेका छन्, तबसम्म यो उनको लागि वैचारिक शत्रु र भू-राजनीतिक प्रतिस्पर्धी नै रहनेछ।

ट्रम्पले एकीकृत युरोपको सट्टा राष्ट्र-राज्यहरूको खण्डित युरोपलाई प्राथमिकता दिन्छन्। यसले युरो-ट्रम्पिस्टहरूको लागि द्विविधा सिर्जना गर्दछ। तिनीहरूले युरो-वैश्वीकतावादी प्रभुत्वशालीलाई विरोध गर्दछन्। तर उनीहरू युरोपका देशभक्त पनि हुन् जसले एक संप्रभु र महान युरोप चाहन्छन्। यसलाई प्राप्त गर्नका लागि, उनीहरूलाई ट्रम्पप्रति अन्धविश्वास निष्ठा भन्दा बढी आवश्यकता छ — उनीहरूले आफ्नै शक्ति मा निर्भर रहनु पर्छ वा जटिल गठबन्धनहरू बनाउनुपर्छ। यो प्राकृतिक प्रगति उनीहरूलाई बहुध्रुवीयतामा लैजान सक्छ। जहाँ अमेरिकी प्रभुत्वसँगै अन्य सार्वभौम शक्तिहरूको स्थान हुनेछ। ट्रम्पको सन्देश स्पष्ट छ: वैश्विकतावादी जुत्तालाई अस्वीकार गर्नुहोस् र हामी जस्तै हुनुहोस्। त्यसैले, MAGA बाट MEGA मा संक्रमण।

रुसको सम्बन्धमा, ट्रम्पले रुसले अपनाएको वैश्विकतावादविरुद्धको विरोधको वैधता स्वीकार गर्दछन्। किनकि रुसका लागि मुख्य शत्रु नै वैश्विकतावाद हो। तथापि, संप्रभुतामा कुनै सम्झौता गरिने छैन। रुस र अमेरिकाले दुवैले वैश्विकतावादभन्दा परका महान् शक्तिहरूको विश्वमा आफ्नो साम्राज्य दावी गर्दछन्।

चीन ट्रम्पको शासनकालमा सबैभन्दा ठूलो चुनौतीको सामना गरिरहेको छ। चीनले वैश्विकतावाद र संप्रभुताबीच कुशलतापूर्वक सन्तुलन कायम राख्दै दुवै रणनीतिबाट लाभ उठाएको छ। तर, ट्रम्पले चीनलाई अमेरिकी प्रभुत्वको मुख्य प्रतिस्पर्धीको रूपमा हेर्दै यस मार्गमा अघि बढ्ने क्षमतालाई अवरुद्ध गर्ने उद्देश्य राखेका छन्।

मध्य पूर्व ट्रम्पका लागि दोस्रो चुनौती प्रस्तुत गर्दछ। अधिकांश अमेरिकी यथार्थवादीहरू (जोन मियर्साइमर, जेफ्री साच्स) को विपरीत, ट्रम्प इजराइलप्रति सहायक रुख अपनाउँछन्। जहाँ उनले इजराइललाई अमेरिकाको सूक्ष्म प्रतिरूप र नेतन्याहूलाई आफ्नै द्वितीय व्यक्तित्वको रूपमा अवलोकन गर्छन्। ट्रम्पका शत्रुहरूमा ईरान, शिया विश्व र प्यालेस्टिनी प्रतिरोध समावेश हुन्।

अर्कोतर्फ, भारतलाई चीनसँगको प्रतिद्वन्द्विता र मोदीको नेतृत्वमा दक्षिणपन्थी राजनीतिक मूल्य तथा स्वतन्त्रताको साझा सिद्धान्तका कारण सम्भावित सहयोगीको रूपमा हेरिन्छ। "Make India Great Again" (MIGA) नारा ट्रम्पको दृष्टिकोणसँग पूर्ण रूपमा मेल खान्छ।

लाटिन अमेरिकाका अवैध आप्रवासन, नशा गिरोह र अपराधजस्ता समस्याहरूले ट्रम्पलाई खिन्न पार्दछन्। जसले अमेरिकाको WASP पहिचानलाई खतरामा पार्दछ। तर, वैश्विकतावादीहरू कमजोर भएकाले, ट्रम्पको विरोधका बाबजुद पनि लाटिन अमेरिका महानताको लागि प्रयास गर्न सक्छ।

अन्ततः, अफ्रिका। ट्रम्प दक्षिण अफ्रिकाका गोरा किसानहरूबाट भूमि छिनिने प्रक्रियालाई विरोध गर्दछन्। तर अफ्रिकी राष्ट्रहरू अझै पनि आफ्नो महानताको दृष्टिकोणलाई पछ्याउन सक्छन्।

अन्ततः, ट्रम्पको उत्तर-उदारवादी विश्वव्यवस्था वस्तुगत रूपमा बहुध्रुवीकरणसँग मेल खाँछ। महान अमेरिकाको मार्ग निर्धारण गर्दै उनले अनायासै अन्य महान शक्ति राष्ट्रहरू — रूस, चीन, भारत, युरोप, र यहाँसम्म कि इस्लामिक संसार, ल्याटिन अमेरिका, र अफ्रिकाका लागि ढोका खोलिदिए। जहाँ ट्रम्पले पुनर्निर्मित अमेरिकी प्रभुत्वको लक्ष्य राख्न सक्नुभयो, उनका क्रियाकलापहरूले बहुध्रुवीय विश्वव्यवस्थाको स्थापना द्रुत पारिदिन्छन्।

BRICS ले उनलाई असहज तुल्याउँछ तर क्रिप्टोकरेन्सी प्रवर्द्धनप्रतिको उनको दृष्टिकोणले विश्व वित्तीय प्रणालीलाई डलरको प्रभुत्वबाट पृथक पार्दछ। उनको मोडेलले प्रत्यक्ष रूपमा उदारवादी वैश्विकतावादको विरोध गर्दछ। जसले महान शक्ति राष्ट्रहरूको युगको उदयलाई संकेत गर्दछ। वैश्विकतावादी प्रभुत्वको पतनपछि नयाँ क्षितिजहरू उदाइरहेका छन्।

अनुवाद: मोहनप्रसाद ज्ञवाली