-त्रीलोचन कोइराला
दशैं नेपालीहरूको प्रमुख चाड हो, जसले परिवार, संस्कृति, र परम्परालाई एकजुट बनाउँछ। दशैंको बेला स्कूलहरू बन्द हुन्छन्, र विद्यार्थीहरूले लामो छुट्टी पाउँछन्। यो समय केवल रमाइलो र पर्व मनाउने मात्रै होइन, बालबालिकाको व्यक्तिगत, सामाजिक, र शैक्षिक विकासका लागि महत्त्वपूर्ण अवसर पनि हो। अभिभावकहरूले यस समयलाई सदुपयोग गरेर आफ्ना छोराछोरीलाई नयाँ कुराहरू सिकाउन सक्छन्, जसले उनीहरूको समग्र व्यक्तित्व विकासमा सकारात्मक प्रभाव पार्छ।
दशैंको सांस्कृतिक महत्त्वबारे छोराछोरीलाई ज्ञान दिन सक्छन्। हरेक पर्वको आफ्नै इतिहास र पौराणिकता हुन्छ, जुन भावी पुस्तामा हस्तान्तरण गर्न आवश्यक छ। दशैंको पौराणिक कथा, रामायणमा रामले रावणलाई पराजित गरेको प्रसंग, र देवी दुर्गाले असुरहरूलाई नाश गरेको कथा, यी सबैले बालबालिकामा नकारात्मक शक्तिहरूविरुद्ध लड्न प्रेरणा दिन्छन्। यसरी, पर्वको गहिरो अर्थ बुझ्न पाउने अवसर सिर्जना गराउँदा बालबालिकाहरूमा धर्म, संस्कृति, र परम्पराबारे सम्मान र जिज्ञासा बढ्छ।
दशैंको छुट्टीहरूमा बालबालिकालाई व्यवहारिक जीवनसँग सम्बन्धित सीपहरू पनि सिकाउन सकिन्छ। सामान्य घरायसी कामजस्तै सरसफाइ, रसोई घरमा सघाउने काम, वा परिवारका सदस्यहरूसँग मिलेर काम गर्ने बानीले उनीहरूको आत्मनिर्भरता र जिम्मेवारीबोध बढाउँछ। यस्ता सानातिना कामहरूले उनीहरूलाई आत्मविश्वासी बनाउँछ र सहयोगको महत्त्व पनि सिकाउँछ।
आफ्नो छुट्टीको समय सदुपयोग गर्ने अर्को महत्त्वपूर्ण उपाय भनेको पाठ्यक्रमबाहेकका ज्ञान र सीपहरूमा केन्द्रित हुनु हो। अभिभावकहरूले छोराछोरीलाई सृजनात्मक क्रियाकलापमा सहभागी गराउन सक्छन्। उदाहरणका लागि, चित्रकला, हस्तकला, वा संगीतजस्ता सृजनात्मक सीपहरू विकास गर्न प्रोत्साहित गर्नु राम्रो विकल्प हो। यस्तो सिर्जनात्मक कामले उनीहरूको कल्पनाशक्ति र भावनात्मक व्यक्तित्वलाई प्रकट गर्न सहयोग पुर्याउँछ।
अभिभावकहरूले छुट्टीको समयमा शारीरिक क्रियाकलापहरूमा पनि जोड दिनुपर्छ। आजकल धेरै बालबालिका मोबाइल, टिभी, वा भिडियो गेमहरूमा सीमित भइरहेका छन्। यसको साटो, उनीहरूलाई खेलकुद गतिविधिहरूमा सहभागी गराउन सकिन्छ। फुटबल, ब्याडमिन्टन, वा कुनै पनि शारीरिक खेलहरूमा भाग लिन प्रोत्साहित गर्दा शारीरिक फिटनेस मात्र बढ्दैन, समूहमा काम गर्ने क्षमता, धैर्यता, र खेल भावना पनि विकसित हुन्छ।
पुस्तक पढ्ने बानी पनि छुट्टीको समयमा सुदृढ गर्न सकिन्छ। आजकलको शैक्षिक वातावरणमा, धेरै बालबालिका परीक्षाको तयारीका लागि मात्रै पढ्ने बानी परेका हुन्छन्। दशैंको छुट्टीमा अभिभावकहरूले आफ्ना छोराछोरीलाई पाठ्यक्रमबाहेकका पुस्तकहरू पढ्न प्रोत्साहित गर्नुपर्छ। साहित्य, विज्ञान, इतिहास, वा उनीहरूको रुचिको कुनै पनि विषयमा किताबहरू पढ्न प्रेरित गर्दा बालबालिकामा गहिरो चिन्तन र अध्ययनशीलता बढ्छ। यसले उनीहरूको ज्ञान क्षितिज विस्तार गर्दछ।
दशैंको अवसर पारेर सामाजिक र पारिवारिक सम्बन्धको महत्त्व पनि सिकाउन सकिन्छ। परिवारका विभिन्न सदस्यहरूसँग भेटघाट, आदरभाव देखाउने, र परम्परागत मूल्यको सम्मान गर्ने बानीले छोराछोरीमा सामाजिक बन्धनहरूको महत्त्व बुझाउँछ। यसरी उनीहरूले आफन्तहरूसँग समय बिताउन पाउँछन् र परिवारभित्रको प्रेम र सद्भावलाई आत्मसात गर्छन्।
यो समयमा आर्थिक शिक्षाको पनि महत्त्व छ। दशैंमा बालबालिकाहरूलाई नयाँ कपडा, मिठाई, र खेलौनाहरू दिन सकिन्छ, तर अभिभावकहरूले उनीहरूलाई खर्चको महत्त्व र मितव्ययिता सिकाउनु आवश्यक हुन्छ। बालबालिकालाई खर्चको नियन्त्रण र बचतको महत्त्व बुझाउने राम्रो समय हो यो। उनीहरूलाई सामान्य आर्थिक योजना बनाउने, जस्तै- कसरी पैसा जोगाउने र आफ्नो खर्चलाई व्यवस्थित गर्ने भन्ने कुरा सिकाउन सकिन्छ। यसले भविष्यमा उनीहरूलाई जिम्मेवार र सचेत आर्थिक निर्णय गर्ने क्षमता विकसित गर्न मद्दत गर्दछ।
अभिभावकहरूले यस समयमा आफ्ना छोराछोरीको मानसिक स्वास्थ्यप्रति पनि ध्यान दिनुपर्छ। कहिलेकाहीँ पढाइको दबाबले बालबालिकामा तनाव उत्पन्न हुन्छ। यस्तो बेलामा दशैंको छुट्टीले उनीहरूलाई विश्राम लिन मद्दत पुर्याउँछ। अभिभावकहरूले उनीहरूसँग समय बिताएर उनीहरूको मनोविज्ञान बुझ्न सक्छन्। यसरी, अभिभावकहरू आफ्ना बालबालिकाको मनस्थिति बारे सचेत रहन सक्छन् र उनीहरूको मानसिक स्वास्थ्यको ख्याल राख्न सक्छन्।
दशैंको समयमा बालबालिकालाई सामाजिक जिम्मेवारी र परोपकारी भावनासमेत सिकाउन सकिन्छ। दशैं खुशीको पर्व भए पनि सबैलाई यो अवसर प्राप्त हुँदैन। अभिभावकहरूले छोराछोरीलाई दया, करुणा, र परोपकारको महत्त्व सिकाउँदै, आफूभन्दा कम अवसर प्राप्त व्यक्तिहरूलाई सहयोग गर्ने तरिकाहरू सिकाउन सक्छन्। उनीहरूलाई वृद्धाश्रम, अनाथालय, वा समाजका अन्य असहाय व्यक्तिहरूसँग भेट गराएर, सहयोग र संवेदनशीलताको भावना बढाउन मद्दत गर्न सकिन्छ। यसले उनीहरूमा सामाजिक उत्तरदायित्वबोध गराउँछ।
दशैंको छुट्टीलाई अभिभावकहरूले बालबालिकाका लागि समयको सदुपयोग गराएर उनीहरूको मानसिक, शारीरिक, र सामाजिक विकासमा योगदान पुर्याउनु आवश्यक छ।
